ਕੌਮੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਫਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੂੰ ਸੇਜਲ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵਿਦਾਇਗੀ

Received on Thursday 09th October 2025 at 18:32 Regarding Dr. Fakir Chand Shukla 

ਵੱਖ ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਫੁੱਲ ਮਾਲਾਵਾਂ ਤੇ ਦੋਸ਼ਾਲੇ ਪਹਿਨਾ ਕੇ ਅਲਵਿਦਾ ਕਿਹਾ

ਲੁਧਿਆਣਾਃ 9 ਅਕਤੂਬਰ 2025:(ਮੀਡੀਆ ਲਿੰਕ/ /ਸਾਹਿਤ ਸਕਰੀਨ)::

ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਭੋਜਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪ੍ਹੋਫੈਸਰ ਤੇ ਉੱਘੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਫ਼ਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਉਦਾਸ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੁੰਦਿਆਂ ਯੰਗ ਰਾਈਟਰਜ਼ ਅਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਮੋਢੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਡਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਭਾਗ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਸਿਰਮੌਰ ਸਨ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅਕਾਡਮੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਤੇ ਡਾ. ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੇ ਲਗਪਗ 21 ਸਾਲ ਪੀ ਏ ਯੂ ਵਿੱਚ ਸਹਿਕਰਮੀ ਰਹੇ ਪ੍ਹੋ. ਗੁਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਉਪਰੰਤ ਕਹੇ। 

ਡਾ. ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੀ ਦੇਹ ਨੂੰ ਅਗਨੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਅਮਿਤੇਸ਼ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਵਿਖਾਈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਡਮੀ ਵੱਲੋਂ ਡਾ. ਫ਼ਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੀ ਦੇਹ ਤੇ  ਦੋਸ਼ਾਲਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਡਾ. ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਪੰਧੇਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਕੋਚਰ, ਕੇ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ, ਅਮਰਜੀਤ ਸ਼ੇਰਪੁਰੀ , ਸ. ਮਲਕੀਅਤ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਲਿਖਾਰੀ ਬੋਰਡ ਰਜਿ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਪ੍ਰਭ ਕਿਰਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਮੂਹ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਲਿਖਾਰੀ ਬੋਰਡ ਰਜਿ. ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਪ੍ਰਭ ਕਿਰਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅਕਾਡਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵੱਲੋਂ ਦੋਸ਼ਾਲਾ ਪ੍ਹੋ. ਗੁਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਡਾ. ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਹੋ. ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੱਠਲ ਤੇ  ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ। 

ਡਾ. ਫ਼ਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ(ਰਜਿ.)ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ (ਸੇਖੋਂ) , ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕ ਸੰਘ, ਸਿਰਜਣਧਾਰਾ, ਬਿਜਲੀ ਬੋਰਡ ਲੇਖਕ ਸਭਾ, ਜਨਵਾਦੀ ਕਵਿਤਾ ਮੰਚ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਾਰੀ ਬੋਰਡ(ਰਜਿ.) ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਕਲਾਕਾਰ ਸੋਸਾਇਟੀ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਾ ਟੋਰੰਟੋ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਂਗਰਸ (ਰਜਿ.) ਪੀ ਏ ਯੂ ਰੀਟਾਇਰਡ ਟੀਚਰਜ਼ ਅਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਹਤੀਨਿਧਾਂ ਨੇ ਆਪੋ ਆਪਣੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਕੀਦਤ ਦੇ ਫੁੱਲ ਭੇਂਟ ਕੀਤੇ। 

ਡਾ. ਫ਼ਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਂਦਿਆਂ ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਕੋਚਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ 81ਵਾਂ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਸੀ। ਡਾ. ਸ਼ੁਕਲਾ ਪੰਜਾਬੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਵਿਗਿਆਨ ਲੇਖਕ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਨ। 

ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਭੋਜਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਬਾਰੇ ਨਿਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ 30 ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਬਾਰੇ 400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੇਖ ਲਿਖੇ। 

ਡਾ. ਸ਼ੁਕਲਾ ਇਕ ਨੇਕ ਦਿਲ ਇਨਸਾਨ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਗਵਾਰ ਤਬੀਅਤ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ। ਡਾ. ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਿੰਦੀ, ਕੰਨੜ, ਮਰਾਠੀ, ਤੇਲਗੂ, ਬੰਗਾਲਿ, ਰਾਜਸਥਾਨੀ, ਉਰਦੂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਮਲਿਆਲਮ ਸਮੇਤ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਤਰਜਮੇ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ  ਨਿਕਟਵਰਤੀ ਸਨੇਹੀ ਪ੍ਰਭ ਕਿਰਨ ਸਿੰਘ ਤੂਫ਼ਾਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਡਾ. ਫ਼ਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਜੀ ਨੇ ਪੰਖ ਕਟੀ ਗੌਰਈਆ (ਨਾਵਲ), ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਸੰਦਰਭ (ਨਾਵਲ), ਕੈਸੇ ਲੱਗੇ ਮਨ (ਨਾਵਲ), ਬੰਦ ਖਿੜਕੀਓਂ ਵਾਲਾ ਮਨ (ਨਿਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ), ਵਿਸ਼ਪਾਨ (ਨਿਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ) ਜੋਤ ਸੇ ਜੋਤ ਜਲੇ (ਨਾਟਕ) ਅੰਧੇਰੀ ਸੁਰੰਗ (ਨਾਟਕ) ਪੇੜੋਂ ਕੇ ਬੀਜ (ਨਾਟਕ) ਨਈ ਸੁਬਹ (ਕਹਾਣੀਆਂ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਨਾਟਕ ਵੀ ਲਿਖੇ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਡਾਕਟਰ ਬੀਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਬਾਲ ਨਾਟਕ, ਗਰਮਾ ਗਰਮ ਪਕੌੜੇ, ਹੈਪੀ ਬ੍ਰਥ ਡੇ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਹੋਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਟੀ ਵੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਲੜੀਵਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। 

ਡਾ. ਫ਼ਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਮੌਕੇ ਤ੍ਰੈਲੋਚਨ ਲੋਚੀ, ਮਨਜਿੰਦਰ ਧਨੋਆ, ਸਹਿਜਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਂਗਟ, ਡਾ. ਜ਼ੋਰਾ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ, ਡਾ. ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੁਰ, ਡਾ. ਵੀ ਕੇ ਦਿਲਾਵਰੀ, ਡਾ. ਰਮੇਸ਼ ਸਦਾਵਰਤੀ, ਡਾ. ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ, ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ, ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸਪੋਰਟਸ, ਅਨਿਲ ਦੱਤ, ਡਾ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ, ਸਾਬਕਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਐਗਰੀਕਲਚਰ , ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਪੀ ਏ ਯੂ, ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਐਂਡ ਸਿੰਧ ਬੈਂਕ ਸਮੇਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ੁਭ ਚਿੰਤਕਾਂ ਨੇ ਡਾ. ਸ਼ੁਕਲਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਦੁਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ।

ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਫਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ

Received on Thursday 9th October 2025 at 10:19 AM From PSA Ludhiana

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਡਮੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਲੋਂ ਵੀ ਡੂੰਘੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ

ਲੁਧਿਆਣਾ : 9 ਅਕਤੂਬਰ 2025: (ਮੀਡੀਆ ਲਿੰਕ ਰਵਿੰਦਰ//ਸਾਹਿਤ ਸਕਰੀਨ)::

ਸਵਰਗੀ ਡਾ. ਫਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ 

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਡਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਸਮੂਹ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇਦਾਰ ਡਾ. ਫ਼ਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਜੀ ਦੇ ਅਚਾਨਕ ਦੇਹਾਂਤ ਤੇ ਗਹਿਰੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਅਕਾਡਮੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਡਾ. ਫ਼ਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਜੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਰਚਦੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਡਮੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਦਸੰਬਰ 2024 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੁਸਤਕ ‘ਸਫ਼ਲਤਾ ਕਦਮ ਚੁੰਮੇਗੀ’ ਲਈ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵਲੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਨਮਾਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਅੱਠ ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸਸਕਾਰ ਅੱਜ ਅਰਥਾਤ 9 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਆਈ, ਬਲਾਕ ਬੀ ਆਰ ਐਸ ਨਗਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ 3 ਵਜੇ ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ 9 ਅਕਤੂਬਰ 2025 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਮਨੋਹਰ ਲਾਲ ਸ਼ੁਕਲਾ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਫਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁੱਕਲ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ 81 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 21 ਸਤੰਬਰ 1944 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਫਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਲਣਸਾਰ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਤਾਂ ਗਈਆਂ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਦੱਸਦੇ। ਉਹ ਜਾਗਰੂਕ ਅਵਸਥਾ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਨ ਜਿਹੜੇ ਕਲਮ ਰਹਿਣ ਨਵੇਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ।

ਸ਼੍ਰੀ ਫਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਨਾਲ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੋਗ ਦੀ ਲਹਿਰ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਵੇਲੇ ਵਿਗਿਆਨ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਫਕੀਰ ਛੱਡਣ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਾਹਿਤ ਰਚਿਆ। ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਚੇਤਨਾ ਜਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਕਈ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਗਮਿਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਅਤੇ ਉਘੇ ਚਿੰਤਕ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਦਰਦਾਨ ਸਨ।

ਸੀਨੀਅਰ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਡਾ. ਪਾਲ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਡਾ. ਸ਼ੁਕਲਾ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਆਮ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਸਨ।ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਿਿਗਆਨ ਨੂੰ ਸੌਖਾ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਡਾ. ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਪੰਧੇਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਤੁਰ ਜਾਣ ਦਾ ਸਦਮਾ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੀ.ਏ.ਯੂ.

ਵਿਖੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤਕ ਸਾਂਝ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਧਰਤੀ ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਸੋਚਕੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਨਿੱਘੇ ਇਨਸਾਨ ਸਨ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਅੰਗ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। 

ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤੁਰ ਜਾਣਾ ਸਾਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੇ ਸਦਮੇ ਵਾਲਾ ਘਾਟਾ ਪਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਡਾ. ਸ਼ੁਕਲਾ ਕਾਫ਼ੀ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਿਤ ਸਨ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਭੋਜਨ ਤਕਨੋਲਜੀ ਵਾਲੇ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੱਜੋਂ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।

ਅਫ਼ਸੋਸ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹੋਰਨਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਾ. ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿਰਸਾ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੁਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਪ੍ਰੋ. ਰਵਿੰਦਰ ਭੱਠਲ ਜੀ, ਡਾ. ਲ਼ਖਵਿੰਦਰ ਜੌਹਲ ਜੀ, ਡਾ. ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ, ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੈਲੇ, ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਿਰਾਲਾ, ਬਲਬੀਰ ਮਾਧੋਪੁਰੀ, ਡਾ. ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਕਾਕੜਾ, ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਕੋਚਰ, ਡਾ. ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਤੈ੍ਰਲੋਚਨ ਲੋਚੀ, ਜਸਪਾਲ ਮਾਨਖੇੜਾ, ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ, ਜਸਵੀਰ ਝੱਜ, ਡਾ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜਾਚਕ, ਸਹਿਜਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਂਗਟ, ਸ਼ਬਦੀਸ਼, ਸੰਜੀਵਨ ਸਿੰਘ, ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਕੌਰ, ਵਾਹਿਦ (ਸਤਿਨਾਮ ਸਿੰਘ), ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖੀ, ਡਾ. ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਕੰਵਰਜੀਤ ਭੱਠਲ, ਪ੍ਰੋ. ਸਰਘੀ, ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਹਿਲ, ਪ੍ਰੋ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਹਿਲ, ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ ਅਤੇ ਵਰਗਿਸ ਸਲਾਮਤ ਸਮੇਤ ਸਮੂਹ ਮੈਂਬਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਹਿੰਦੀ ਸਕਰੀਨ, ਸਾਹਿਤ ਸਕਰੀਨ, ਅਰਾਧਨਾ ਟਾਈਮਜ਼, ਪੰਜਾਬ ਸਕਰੀਨ  ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਲਮ ਅਤੇ ਕੈਮਰਾ ਸਾਧਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਫਕੀਰ ਚੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਜੀ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੀਪਲਜ਼  ਮੀਡੀਆ ਲਿੰਕ ਨੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਾਣਾ ਅਸਹਿ ਸਦਮਾ ਆਖਿਆ ਹੈ। 

ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਲੇਖਕ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਐਮ ਐਸ ਭਾਟੀਆ ਦੀ

Posted on Saturday 27th September 2025 at 1:05 PM

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਮੌਕੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਪੁਸਤਕ ਸੱਚਮੁੱਚ ਅਨਮੋਲ ਹੈ 

ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਐਮ ਐਸ ਭਾਟੀਆ 

ਕਲਮਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ:27 ਸਤੰਬਰ 2025: (ਮੀਡੀਆ ਲਿੰਕ 32//ਸਾਹਿਤ ਸਕਰੀਨ ਡੈਸਕ)::

ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਖੂਬੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸੂਬੇ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਵੀ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੀ ਦੇਖੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਜੰਮਪਲ ਮਨਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਾਟੀਆ ਵੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਐਨ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਰਹੇ। ਇਹਨਾਂ ਦੁੱਖ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਵੀ ਸਾਡੇ ਇਸ ਫਖਰਯੋਗ ਮਿੱਤਰ ਦਾ ਮਨ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਡੋਲਿਆ। ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਅਣਦਿੱਸਦੇ ਰੱਬ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਖੌਫ ਤੋਂ ਵੀ ਕਦੇ ਡਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ। ਇਸ ਡਰੋਂ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਸਿਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਝੁਕਾਇਆ। ਜਾਦੂ ਟੂਣਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹਮਸ਼ਾਂ ਟਿੱਚ ਸਮਝਿਆ। ਸਿਰਫ ਟਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਬਲਕਿ ਇਹਨਾਂ ਖਿਲ਼ਾਫ ਟੱਕਰ ਵੀ ਲਈ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਸ਼ਾਇਦ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਮ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੁੰਦੇ। ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਚੌਂਕ ਚੁਰਾਹੇ ਜਾਂ ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਥੜੇ ਤੇ ਪਏ ਜਾਦੂ ਟੂਣਿਆਂ ਵਾਲੇ ਲੱਡੂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੈਅ ਭੀਤ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਸ਼ਾਇਦ ਮਨਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਾਟੀਆ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਮੰਦਰੂੰ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਜਾਗ ਪੈਂਦੀ। ਉਹ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਜਾਦੂ ਟੂਣਿਆਂ ਦੇ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਉਂਦਿਆਂ  ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਲੱਡੂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾ ਜਾਂਦੇ।  

ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਸਹਿਮ ਜਿਹਾ ਛਾ ਜਾਂਦਾ। ਸਹਿਮੇ ਹੋਏ ਦੋਸਤ ਮਿੱਤਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਘਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾ ਦੱਸਦੇ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਵਾਲਾ ਲੱਡੂ ਖਾ ਲਿਆ ਹੈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਸਦਾ ਕੀਹ ਬਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ? ਉਸਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕਿਸੇ ਬਾਬੇ ਜਾਂ ਸਿਆਣੇ ਕੋਲ ਲੈ ਕੇ  ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਕਿਸੇ ਜਾਦੂ ਮੰਤਰ ਵਾਲੇ ਕਹਿਰ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਵੇ। ਉਹ ਤਾਂ ਭੂਤਾਂ ਪ੍ਰੇਤਾਂ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਲਾਈ  ਫਿਰਦਾ ਹੈ। ਰੱਬ ਹੀ ਬਚਾਏ ਹੁਣ ਤਾਂ। ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲੇ ਡਰੇ ਹੋਏ ਉਥੇ ਪੁੱਜਦੇ ਤਾਂ ਮਨਿੰਦਰ ਭਾਟੀਆ ਹੱਸ ਹੱਸ ਸਭਨਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਨਾਲ ਹੀ ਆਖਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਧਰ ਗਿਆ ਉਹ ਲੱਡੂ? ਪਰ ਸੁਆਦ ਬੜਾ ਸੀ? ਹੋਰ ਹੈਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਲਿਆਓ।  

ਪੀ ਏ ਯੂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਇੱਕ ਫਲਾਫਰ ਸ਼ੋਅ ਦੌਰਾਨ 

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਾਟੀਆ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਢਲਾ ਰੂਪ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਇਹੀ ਸਿਲਸਿਲਾ ਸਾਡੇ ਭਾਟੀਆ ਜੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਵੱਲ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ। ਫਿਰ ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਲਾਲ ਝੰਡੇ ਵੱਲ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵੱਲ ਜਿਹੜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਕਦਮ ਕਿੱਧਰ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਇਸਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਲਾਕੇ ਵਾਲਿਆਂ  ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਬੜੀ ਖਾਮੋਸ਼ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।  ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਮਗਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਸਤੀ ਨਾਲ ਹੀ। 

ਜਦੋਂ ਡਾਕਖਾਨੇ ਦੀ  ਨੌਕਰੀ ਲੱਗੀ ਉਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਭਿਣਕ ਨਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਬੈਂਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਆਏ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਸਦਾ ਥਹੁ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗਿਆ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਸ ਏਨਾ ਹੀ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਰਦਾਰ ਭਾਟੀਆ ਸੀਟ ਤੇ ਬੈਠਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖੱਜਲ ਖੁਆਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। 

ਕਾਮਰੇਡੀ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗਿਆ ਜਦੋਂ ਅੱਤਵਾਦ ਵੇਲੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਟੋਲੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੁਆਲੇ ਸੂਹਾਂ ਲੈਂਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਏ। ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਟੀਆ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਈ ਕਈ ਦਿਨ ਘਰ ਨਾ ਪਰਤਣਾ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਹਰ ਕਿਸੇ ਦੋਸਤ ਮਿੱਤਰ ਦੇ ਘਰ ਸੌ ਜਾਣਾ। ਸਵੇਰੇ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਣਾ। ਸਰਦਾਰ ਭਾਟੀਆ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉੱਠੀਆਂ ਗੜਬੜਾਂ  ਵਾਲੇ ਉਸ ਫਿਰਕੂ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਨੇੜਿਓਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਹੁਣ ਵੀ ਉਹ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਅਤੇ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਬੁਲੰਦ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰਦੇ ਹਨ। 

ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਂਦਿਆਂ ਭਾਟੀਆ ਜੀ 

ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਤੇ ਜਿਸ ਦਿਨ ਵਿਦਾਇਗੀ ਪਾਰਟੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉੱਸ ਮੌਕੇ ਸਾਡੇ ਸਭਨਾਂ ਦੇ ਪਰਮ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਡਾਕਟਰ ਅਰੁਣ ਮਿੱਤਰਾ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਭਾਟੀਆ ਦੇ ਰਸਤੇ ਅਤੇ ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਹੁਣ ਵੱਡਾ ਰੂਪ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ। ਡਾਕਟਰ ਮਿੱਤਰਾ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਕੇ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ।  ਬਹੁਤੇ ਲੋਕੀ ਘਰ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਕੋਈ ਸ਼ੋਰੂਮ ਖੋਹਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਭਾਟੀਆ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਲਾਲ ਝੰਡੇ ਵਾਲੇ ਕਾਫ਼ਿਲੇ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸਮਾਜ ਸਿਰਜਣਾ ਹੈ। 

ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਧਰਮ ਪਤਨੀ ਨੇ ਸਕੂਲ ਵੀ ਚਲਾਇਆ ਤਾਂ ਸਕੂਲ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਹੀ ਰੱਖਿਆ। ਇਹ ਸਕੂਲ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਕਿਸੇ ਲੈਂਡਮਾਰਕ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਸ ਸਕੂਲ ਦਾ ਬੜਾ ਨਾਮ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਫੀਸ ਦੀ ਵੀ ਮੁਆਫੀ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਮੁਫ਼ਤ, ਵਰਦੀਆਂ ਵੀ ਮੁਫ਼ਤ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਲੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਸਹਿਯੋਗ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਸਕੂਲ ਬੜਾ ਵਿਲੱਖਣ ਸਕੂਲ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਹੋਰਨਾਂ ਵਾਂਗ ਕੋਈ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ।  

ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਮਨਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਾਟੀਆ ਨੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਲੰਮੇ ਲੇਖ ਵੀ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਨੁਵਾਦ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਵੀ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਅਨੁਵਾਦ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਘੀਆਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਉਹਨਾਂ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਤਰਜਮਾ ਕੀਤਾ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਅਨਿਲ ਰਾਜਿਮਵਾਲੇ ਨੇ ਬੜੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ 25ਵੀਂ ਕੌਮੀ ਕੌਮੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ ਸੰਮੇਲਨ ਦੌਰਾਨ ਸੀਪੀਆਈ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਕਾਮਰੇਡ ਡੀ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰਨਾਂ  ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੂਲ ਲੇਖਕ ਵੀ ਆਪਣੀ ਧਰਮ ਪਤਨੀ ਸਮੇਤ ਪੁੱਜੇ ਹੋਏ ਸਨ। 

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਮੋਹਾਲੀ ਨੇ। ਕਵਰ ਸਮੇਤ 194 ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਾਲੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਹੈ ਸਿਰਫ 280/-ਰੁਪਏ। 

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ 23 ਸੰਗਰਾਮੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਕੋਲ ਪਲ ਭਰ ਖੜੋਣ ਲਈ ਲੋਕ ਬੜੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰੀਏ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਸੰਗਰਾਮੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਜਿਹੜੇ ਪੂਰਨੇ ਪਾਏ ਉਹ ਅਜੇ ਸੰਘਰਸ਼ੀਲ ਕਾਫਲਿਆਂ ਦਾ ਰਾਹ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅੱਜ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਂਦੀ ਹੈ। 

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕੌਮੀ ਮਹਾਂਸੰਮੇਲਨ ਮੌਕੇ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਲੋਕ ਅਰਪਣ ਰਸਮ ਦੌਰਾਨ 

ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਣ ਵਾਲੇ ਇਹਨਾਂ ਕਨਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ  ਕੁਝ ਕੁ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ-ਐਸ ਵੀ ਘਾਟੇ, ਪੀਸੀ ਜੋਸ਼ੀ, ਅਜੋਇ ਘੋਸ਼, ਸੀ ਰਾਜੇਸ਼ਵਰ ਰਾਓ, ਈ ਐਮ ਐਸ ਨੰਬੂਦਰੀਪਾਦ, ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼, ਕਲਪਨਾ ਦੱਤਾ, ਮੌਲਾਨਾ ਹਸਰਤ ਮੋਹਾਨੀ,ਸਰਜੂ ਪਾਂਡੇ, ਗੀਤ ਮੁਖਰਜੀ, ਅਰੁਣਾ ਆਸਫ਼ ਅਲੀ, ਐਸੇ ਏ ਡਾਂਗੇ, ਮੋਹਨ ਕੁਮਾਰ ਮੰਗਲਮ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ।  

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਕਰਨ ਮੌਕੇ ਇਕੱਤਰਤਾ ਦਾ ਦਿਨ ਬੜਾ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਭਰਿਆ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੋਕ ਅਰਪਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ,  ਮੰਗਣ ਅਤੇ ਖਰੀਦਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਭੀੜ ਉਸ ਮੇਜ਼ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਸੀ ਜਿਥੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਦੇਖਦੇ ਉਥੇ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਕੁਝ ਬੰਡਲ ਝੱਟ ਹੀ ਮੁਕਦੇ ਚਲੇ ਗਏ। 

ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੋਕ ਅਰਪਣ ਦੀ ਰਸਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ,ਈਦੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ 

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲੋਕ ਅਰਪਣ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਰਿਹਾ। ਸੀਪੀਆਈ ਦੇ ਸਕੱਤਰ, ਕਾਮਰੇਡ ਡੀ ਰਾਜਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਧਰਮ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਐਨੀ ਰਾਜਾ, ਸੀਪੀਆਈ ਦੀ ਕੌਮੀ ਸਕੱਤਰ-ਕਾਮਰੇਡ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਡਾ. ਬੀ. ਕੇ. ਕਾਂਗੋ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਡਾਕਟਰ ਅਨਿਲ ਰਾਜਿਮਵਾਲੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਧਰਮ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਉਘੀ ਲੇਖਿਕਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਝਾਅ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਰਹੀਆਂ। ਹੁਣ ਇਸ ਪੁਸਤਕ  ਦੇ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੈ।  ਇਸ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਹੋਣਗੀਆਂ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਅਤੇ ਕਲਮ ਦੇ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਅੰਦਾਜ਼। 

ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੱਚ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ ਜਗਮੋਹਨ ਸਿੰਘ

 ਇਸ ਵਾਰ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਟਰੰਪ ਦੀ ਗੱਲ!ਉਥੋਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਗੱਲ!

ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੀ ਦੁਨੀਆ: 8 ਅਕਤੂਬਰ 2025: (ਸਾਹਿਤ ਸਕਰੀਨ ਡੈਸਕ)::

ਜਗਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਤਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਸਿਰਫ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।  ਕਈ ਵਾਰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੱਚ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਏਧਰ ਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਓਧਰ ਦਾ ਉਹ ਉਸ ਸੱਚ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨ ਕਿਸੇ ਵਿਧਾ ਰਾਹੀਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਰਾ ਦੇਖੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਹ ਪੋਸਟ ਵੀ। ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਦੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕਿੰਨੀ ਨੇੜੇ ਹੈ ਇਸਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ ਹੀ। 

ਵਿਦਿਅਕ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਟੀਵੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਬੇਹਤਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਦੇ ਮਿਆਰ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਵੀ ਬੇਹਤਰ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਵੀ ਹਨ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕਲਮਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੁੱਖ ਸੁੱਖ ਵੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। 

ਇਸ ਵਾਰ ਉਹਨਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਮੌਜੂਦਾ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਬੰਧਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਚੇਤਾ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਉਹਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:

ਬੰਧਨ ਟੁੱਟਦੇ ਨੇ

ਬਲ ਦੇ ਨਾਲ

ਬਲਵਾਨ ਹੋ

ਹਿੰਮਤ ਨੂੰ ਤੂੰ ਯਾਰ ਬਣਾ